Przyszłość Polski w dobie globalizacji
W dniach 4-5 marca br. odbyła się konferencja Komitetu Prognoz „Polska 2000 Plus” PAN pt. „Przyszłość Polski w dobie globalizacji”. Była ona pierwszym krokiem w dyskusji na temat długookresowych celów rozwoju naszego kraju. Punktem wyjścia w tych rozważaniach była analiza uwarunkowań zewnętrznych, które mają wpływ na prowadzenie polityki państwa. Podczas konferencji wygłoszono 13 referatów podzielonych pomiędzy 4 sesje tematyczne. Ze względu na złożony charakter podejmowanej tematyki wystąpienia trwały po około 30 minut i dotyczyły:
- Współczesnego wymiaru globalizacji.
- Pozaeuropejskiego spojrzenia na globalizację.
- Oceny globalizacji.
- Funkcjonowania Polski w warunkach globalizacji.
W oparciu o przedstawione referaty oraz liczne dyskusje można wysnuć szereg ciekawych wniosków. Liczymy, że podjęta tematyka, rozszerzona o dodatkowe opracowania, doczeka się samodzielnej publikacji książkowej, w której będzie można zapoznać się zwłaszcza z bardziej skomplikowanymi wywodami. Obecnie chcielibyśmy przedstawić jedynie najprostsze i najważniejsze wnioski, jakie naszym zdaniem wynikają z konferencji:
- Globalizacja jest głównym mechanizmem splatającym świat. Podstawowym narzędziem powiązań jest szeroko pojęta gospodarka rynkowa. Jednakże globalizacja nie ogranicza się tylko do sfery gospodarczej.
- Globalizacja jest bardzo złożonym procesem. Świadczy o tym wielość sposobów postrzegania tego problemu przez uczestników konferencji. Ta odmienność percepcji globalizacji jest widoczna również w skali globalnej. W wielu kulturach świata globalizacja jest oceniana negatywnie, również jako nowoczesna forma kolonizacji. To powoduje, że europocentryczne podejście do globalizacji w analizach globalnych niesie ze sobą ryzyko błędnej interpretacji procesów zachodzących na innych kontynentach.
- Różnice w postrzeganiu globalizacji powodują nieporozumienia w sposobie jej oceny, np. w zakresie identyfikacji podstawowych obszarów oddziaływania globalizacji oraz w ocenie mechanizmów napędzających globalizację – czy jest ona samoistnym procesem, czy wynikającym z celowego działania zaangażowanych w nią aktorów. Jednocześnie wszyscy są zgodni, że procesy globalizacji są źródłem wielu zmian, w tym nowych wyzwań. Jedną z ważnych cech charakterystycznych globalizacji jest narastające przyspieszenie różnego rodzaju procesów cywilizacyjnych. W tym zakresie uczestnicy konferencji nie mają wątpliwości.
- Poznawanie globalizacji jest uzasadnione, jednakże znacznie ważniejsze jest badanie reakcji na globalizację.
- Jedną z form reakcji na globalizację jest integracja. Doświadczenia europejskie oraz przykłady działań krajów Azji Wschodniej po kryzysie azjatyckim lat 1997–1998 pokazują, że takie rozwiązania są skuteczne, jednakże wymaga to zmiany myślenia o polityce i zastosowania innych instrumentów. Rozwiązania nastawione na obronę i zamknięcie się nie są skuteczne. Jedynie współpraca i kreatywne wykorzystanie pojawiających się możliwości przynosi efekty.
- Zauważamy, że dyskusje wokół globalizacji są chętniej podejmowane niż problem polskiej reakcji na globalizację.
- Zdecydowanie należy podkreślić, że w dobie globalizacji państwo musi się borykać z coraz większą liczbą wyzwań, jakie na nie spadają. Wynikają one z większej płynności przepływu pracy, dóbr i kapitału pomiędzy granicami oraz z nawarstwiania się problemów w skali globalnej, co wymaga nowych narzędzi ich rozwiązywania.
- Polska w świetle różnych rankingów rozwoju cywilizacyjnego znajduje się na bardziej odległych miejscach niż to wynika z wielkości gospodarki mierzonej za pomocą PKB.
- W świetle toczących się dyskusji, wydaje się, że podstawową reakcją na zmieniające się uwarunkowania globalne jest strategia szeroko pojętej odpowiedzialności. Odpowiedzialność ta dotyczy zarówno wypowiadanego słowa, kraju, czy świata, jak i przyszłych pokoleń, które odziedziczą po nas Ziemię.