W dniu 15.10.2024 roku, w Pałacu Staszica miała miejsce konferencja Komitetu Prognoz przy Prezydium PAN pt. Społeczeństwo pierwszej połowy XXI wieku. Konferencja wpisana była w serię organizowanych przez Komitet spotkań naukowych Węzły gordyjskie okresu przesileń cywilizacyjnych.

Program konferencji obejmował dwie części. W pierwszej z nich referaty wygłosili  dr hab. Ewa Marciniak z Wydziału Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr hab. Michał Bilewicz z Wydziału Psychologii UW. Obydwa wystąpienia dotyczyły wybranych aspektów diagnozy współczesnego społeczeństwa polskiego.

Dr hab. Ewa Marciniak skoncentrowała się na perspektywie politologicznej, mówiąc o wybranych problemach społecznych i politycznych Polaków. Podstawą jej referatu były badania CBOS, którym kieruje. Podkreśliła, iż według uczestników badań problemy społeczne (np. inflacja, dostępność do opieki zdrowotnej) nie mają charakteru polaryzacyjnego. Inaczej jest w przypadku kwestii politycznych. Problemy polityczne wynikają z konfliktowej percepcji polityki i w rezultacie, w dłuższej perspektywie, przyczyniają się do bifurkacji tożsamości Polaków („tożsamość obrońców zastanego porządku” i „tożsamość eksploratorów”)

Dr hab. Michał Bilewicz nawiązywał w swoim referacie do wydanej niedawno książki Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości (Wydawnictwo WAM, 2024), w której analizuje cechy Polaków w kontekście trudnej, wojennej przeszłości. Swój referat skoncentrował na odpowiedzi na pytanie: Jak doświadczenia traumy wojennej determinują polską przyszłość? Była to więc perspektywa badawcza, która ma szczególne znaczenie dla Komitetu.

W części drugiej  referaty wygłosiły: prof. Inna Osadchenko z Narodowego Uniwersytetu Biozasobów i Zarządzania Przyrodą Ukrainy w Kijowie i profesor wizytujący w Uniwersytecie w Białymstoku oraz filozofka, wieloletnia członkini Komitetu prof. Maria Szyszkowska.

Prof. Osadchenko od początku wybuchu wojny w Ukrainie przygląda się losom ukraińskich uchodźców wojennych w Polsce. To przede wszystkim tej problematyce poświęcone było jej wystąpienie pt. Psychospołeczne cechy pobytu ukraińskich uchodźców w Polsce: różne podejścia i sytuacje, które zmieniają świat. Doświadczenia Ukraińców i ich opinie na temat wymuszonego wojną pobytu w Polsce nie były jednak jedynym tematem referatu. Prof. Osadchenko zwróciła też uwagę na ideę wspólnoty i solidarności; na konieczność rozwijania kompetencji, które służą ich budowaniu i na rolę edukacji w tym zakresie.

Z kolei prof. Maria Szyszkowska wygłosiła referat pt. Negatywny wpływ gospodarki neoliberalnej na relacje społeczne w Polsce. Skoncentrowała się na jej zdaniem zbyt rzadko uwzględnianych, czy wręcz pomijanych wątkach problemowych, związanych z funkcjonowaniem neoliberalnego rynku i współczesnych demokracji, prowadzących do osłabiania wspólnoty i identyfikacji ze wspólnym dobrem społecznym.

Wygłoszone referaty zainspirowały uczestników konferencji do wielu pytań, krytycznych refleksji i do dyskusji. W związku z tym podjęta została decyzja, by wiosną 2025 zorganizować konferencję bezpośrednio nawiązującą do przedstawionych diagnoz społecznych i skoncentrowaną przede wszystkim na zadaniach i wyzwaniach edukacyjnych.